Hybride warmtepomp is enige oplossing om de klimaatdoelen te halen
In de eerste helft van dit jaar zijn op de Belgische markt voor de helft minder warmtepompen verkocht in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. Magazijnen staan vol apparaten die voorlopig geen eigenaar vinden. En dat terwijl zo’n warmtepomp toch als een van de meest duurzame verwarmingsoplossingen wordt beschouwd. De oorzaak van deze terugval is een combinatie van misperceptie bij het publiek en gebrek aan een consistent overheidsbeleid.
De energietransitie is al enkele jaren voer voor verhitte debatten en ook de afgelopen verkiezingen stond het thema uiteraard op de agenda. Iedereen is ervan overtuigd dat we iets moeten doen om de klimaatproblematiek aan te pakken. Alleen is die aanpak voorlopig niet goed genoeg. Zo heerst in onze sector de perceptie dat we vooral minder energie moeten verbruiken, terwijl dat eigenlijk secundair zou moeten zijn. In de praktijk willen we klimaatneutraal worden, en dat kan enkel als we geen CO2 meer uitstoten. Alle reglementen in Europa draaien dan ook rond het verminderen van die CO2-uitstoot. Dat zou tevens de insteek van ons energiebeleid moeten zijn.
Daarnaast moet het natuurlijk ook haalbaar en betaalbaar blijven, en daar knelt het schoentje. Getuige hiervan is de terugval van het aantal warmtepompen en de onzekerheid in de markt.
Nieuwbouw versus renovatie
Het probleem van de versnelde energietransitie is dat we eigenlijk twee of drie stappen tegelijk willen zetten en op korte termijn een ideale wereld willen scheppen. We hebben de ambitie om in één sprong van 100% fossiele brandstof naar 100% elektriciteit gaan. In de nieuwbouw is dat niet zo moeilijk, omdat je ieder aspect onder controle hebt. Denk aan isolatie, ventilatie, warmteafgiftesystemen, oriëntatie van de woning … Het betekent dat de ideale basis aanwezig is om een warmtepomp te installeren en er maximaal rendement uit te halen. Op dit gebied heeft de overheid zeker goed werk geleverd.
Helaas gaan we met nieuwbouw alleen de klimaatdoelen niet halen. Het grootste potentieel zit in renovatie, en dat is een ander verhaal. Daar is het gewoon niet realistisch om in één klap van fossiel naar elektrisch te evolueren. Vooraleer je in een bestaande woning een warmtepomp kunt plaatsen, is het noodzakelijk om die woning eerst zo energie-efficiënt mogelijk te maken. Het vraagt dus om heel wat voorinvesteringen die de totaalkost van een warmtepomp alleen maar doen oplopen. Veel mensen hebben daar de middelen niet voor.
Hybride als oplossing
Inmiddels groeit bovendien het besef dat zo’n warmtepomp, ondanks alle investeringen, de energierekening niet naar beneden haalt. Integendeel, in een onvoldoende geïsoleerd huis betaal je mogelijk een dubbele factuur. Je hebt immers geen alternatief meer voor gas, waardoor je op koude dagen geen efficiëntieslag haalt. Een minverbruik aan gas leidt altijd tot een meerverbruik aan elektriciteit. De perceptie dat je met een warmtepomp minder energie verbruikt is verkeerd. Daarom pleiten we om in stappen te werken en een hybride oplossing te promoten.
In negen op de tien gevallen is het geen probleem om een (bestaande) fossiele ketel te transformeren naar een hybride systeem. Concreet betekent dit dat je in het tussenseizoen van de voordelen van een warmtepomp geniet, maar dat je op koude winterdagen nog steeds kunt rekenen op je gasketel. Uit cijfers blijkt dat gasverbruik met een hybride oplossing met 60 tot 70% afneemt. Minder CO2-uitstoot dus, waardoor een hybride warmtepomp effectief bijdraagt tot de klimaatdoelen. Het geeft mensen perspectief, omdat er geen grote voorinvestering nodig is om de switch te maken.
Discrepantie tussen gas- en elektriciteitsprijs
Aan warmtepompen is er op dit moment alvast geen gebrek. Tijdens de coronacrisis was de vraag naar nieuwe apparaten groot, waardoor fabrikanten stevige investeringen hebben gedaan om hun productiecapaciteit op te drijven. Het maakt de huidige trend des te schrijnender. De vraag bij de eindklant is zelfs helemaal stilgevallen. Waar de Belgische markt een terugval ziet van 50%, is de situatie nog erger in Nederland en Frankrijk (-60 tot -70%). Vooral dat laatste land is zorgwekkend, omdat de Fransen altijd al op elektriciteit gefocust hebben en over een van de meest volwassen markten voor warmtepompen beschikken. Ook daar is de boel dus aan het imploderen.
Wat de precieze oorzaak is, daar hebben we het raden naar. Maar zeker in België zit het gebrek aan een consistent beleid er wellicht voor iets tussen. Mensen weten niet meer wat ze moeten doen, de installateurs van ketels en warmtepompen evenmin. Er is bovendien een discrepantie tussen de ratio van de prijs voor gas en elektriciteit. Om het equivalent van de gasprijs te bereiken, moet je warmtepomp op vandaag een COP (Coefficient Of Performance) van 3,8 halen, maar dat is simpelweg niet haalbaar in tijden waarin we meer en meer elektriciteit verbruiken.
Daarom zou de gasprijs omhoog moeten, terwijl het elektriciteitstarief moet dalen. Alleen is maar de vraag hoe realistisch dit is. Toen de gasprijs naar aanleiding van de oorlog in Oekraïne plots toenam, moest de overheid al ingrijpen omdat veel mensen hun rekeningen niet konden betalen.
Duidelijk en consistent politiek beleid
De politiek staat dus voor een belangrijke opdracht. Ze moeten met een duidelijk beleid komen, en liefst niet om de haverklap van koers veranderen. Uiteindelijk moeten we allemaal ons steentje bijdragen. Ook vanuit de sector dienen we de juiste oplossingen aan te reiken en de handvaten te bieden waarmee politici een sterk energiebeleid kunnen uitwerken. Doorheen de geschiedenis zien we dat de politiek een enorme impact heeft op het succes van bepaalde oplossingen. Als we op hybride systemen willen inzetten, dan zal de komende regering dit dus moeten ondersteunen.
Geld zou in principe niet de grootste hinderpaal mogen zijn. Je zou kunnen stellen dat de politieke wereld in de energietransitie voor een dualiteit staat: ofwel geven we subsidies aan de eindklant om een hybride systeem te installeren, ofwel gebruiken we dat geld om boetes te betalen en in het buitenland CO2-certificaten te kopen. Hybride hoeft overigens niet de enige oplossing te zijn. Ook alternatieven zoals biobrandstof en waterstof kunnen interessant zijn. Het is een kwestie van knopen doorhakken. We moeten hoe dan ook consistent zijn en op lange termijn denken.
Laten we daarom hopen dat de recente verkiezingen snel tot een goed beleid zullen leiden. In een ideaal scenario zal een hybride warmtepomp tegen 2026 de standaardoplossing zijn. En zo een haalbaar en betaalbaar antwoord bieden voor energie in het complexe klimaatvraagstuk.
